Zbliża się Europejski Dzień Logopedy. Z tej okazji mnóstwo gabinetów w całej Polsce organizuje bezpłatne konsultacje. To świetna okazja dla rodziców, żeby sprawdzić, czy mowa ich pociechy rozwija się prawidłowo.

Drodzy Rodzice, zachęcam Was do wypełnienia poniższego kwestionariusza. Podobny będziemy mieć podczas konsultacji. Jeśli przynajmniej na trzy z tych pytań odpowiecie przecząco a na kilka innych "RZADKO", to warto znaleźć w swoim mieście specjalistów, którzy w najbliższych dniach oferują bezpłatną pomoc.
Kwestionariusz mogą wypełnić rodzice dzieci, które ukończyły 18 miesiąc życia. Wiele z umiejętności, o które pytamy, pojawia się wcześniej. Należy sobie również odpowiedzieć na pytania: czy dziecko długo ogląda telewizję lub korzysta z urządzeń elektronicznych, czy dziecko je codziennie coś słodkiego, czy dziecko często ma infekcje górnych dróg oddechowych, czy dziecko często ma otwartą buzię, czy dziecko ma problemy z jedzeniem (toleruje tylko niektóre konsystencje lub smaki)? W tym przypadku niepokojące są odpowiedzi twierdzące.
Zatem do dzieła, drodzy Rodzice, zapraszamy do konsultacji. Pamiętajcie, im wcześniej rozpoznamy niepokojące sygnały, tym większą szansę dajemy na powodzenie terapii - zgodnie z wiedzą o plastyczności dziecięcego mózgu. Do logopedy można wybrać się już z niemowlaczkiem

Pytanie	Odpowiedź
Czy dziecko reaguje na imię?	TAK/NIE/RZADKO
Czy dziecko potrafi odmówić rzeczy lub wykonywania czynności?	TAK/NIE/RZADKO
Czy dziecko wskazuje palcem na przedmioty, które je interesują?	TAK/NIE/RZADKO
Czy dziecko podąża za wskazaniem?	TAK/NIE/RZADKO
Czy dziecko podchodzi do dorosłego, by o coś zapytać?	TAK/NIE/RZADKO
Czy dziecko podchodzi do dorosłego, by zakomunikować, że coś je zainteresowało?	TAK/NIE/RZADKO
Czy dziecko, które otrzymuje coś nowego, chce to pokazać?	TAK/NIE/RZADKO
Czy dziecko rozumie, co się do niego mówi? (czy wskazuje w książeczce wybrane przedmioty, czy rozumie polecenia)	TAK/NIE/RZADKO
Czy występują u dziecka zaburzenia w odbiorze bodźców (wzrokowych, słuchowych, dotykowych)
Czy dziecko nawiązuje kontakt wzrokowy?	TAK/NIE/RZADKO
Czy dziecko utrzymuje kontakt wzrokowy?	TAK/NIE/RZADKO
Czy dziecko używa mowy do komunikacji?	TAK/NIE/RZADKO
Czy dziecko prosi o pocieszenie?	TAK/NIE/RZADKO
Czy dziecko bawi się w akuku, udawanie?	TAK/NIE/RZADKO

W tym roku będę prowadzić konsultacje w Stowarzyszeniu Karuzela, gdzie pracuję. Zaproszenie przyjęły  bardzo cenione neurologopedki - Kasia Rogala oraz Karolina Trybuła-Tokarska, ogromnie jestem im za to wdzięczna. One również będą konsultowały maluchy. Będzie z nami także Magdalena Pawelec, doświadczony pedagog Karuzeli.  Sprawdzimy, czy dzieci rozwijają się prawidłowo, czy nie są zagrożone zaburzeniami mowy i/lub komunikacji. Konsultacje odbywają się w sobotę (3. marca), szczegóły na FB na profilu Karuzeli oraz moim.

Podczas terapii dzieci z autyzmem mnóstwo uwagi poświęcam ćwiczeniom teorii umysłu. Człowiek pozbawiony możliwości mentalizowania, nie jest w stanie wnioskować o zachowaniach innych, odczytywać intencji komunikacyjnych i prowadzić pełnowartościowej rozmowy. Wyjaśniam, co to jest teoria umysłu i dlaczego jest tak ważna dla komunikacji.

Poniżej przedstawiam najważniejsze umiejętności związane z TOM konieczne do procesów komunikacji.

Umiejętność	Uzasadnienie
Tworzenie umysłowych reprezentacji osób, przedmiotów, wydarzeń	Dzięki tej umiejętności można przewidywać i interpretować komunikaty, a także zachowania społeczne.
Współdzielenie uwagi	To pierwszy i najważniejszy krok w stronę komunikacji. Bez współdzielenia uwagi trudno byłoby trzymać się konkretnego tematu rozmowy. Utrudnione byłoby nawiązanie kontaktu w ogóle. Bardzo często bowiem w codziennych sytuacjach zaczynamy rozmowę, której źródłem jest wspólne pole działania czy zainteresowania.
Nawiązanie kontaktu wzrokowego	Istotny element ułatwiający, a niekiedy wręcz umożliwiający prowadzenie rozmowy. Jest to pierwszy krok do tego, by rozpoznać stany emocjonalne jedynie po mimice twarzy.
Rozpoznawanie stanów emocjonalnych na podstawie mimiki twarzy	Niekiedy wystarczy spojrzeć na wyraz twarzy rozmówcy, by uzyskać odpowiedź na zadane pytanie, np. Czy podoba ci się ta sukienka?; grymas będzie świadczył o tym, że sukienka rozmówcy nie przypadła do gustu.
Rozpoznawanie intonacji	Osoba z zaburzoną teorią umysłu będzie miała problem z rozpoznaniem i właściwym zinterpretowaniem intonacji wypowiedzi. W życiu codziennym bardzo często to intonacja wypowiedzi zawiera właściwą treść komunikatu. Jeśli, zapytani o to, jak nam minął dzień, znużonym tonem odpowiemy:  Dobrze, odbiorca komunikatu, który właściwie zinterpretuje ton naszego, głosu będzie wiedział, że dzień wcale nie minął dobrze. Może nawet będzie w stanie określić, że był wyjątkowo nudny, skoro odpowiadamy znużonym głosem.
Rozpoznawanie oraz interpretacja gestów, mowy ciała	Analizując zachowanie współrozmówców (gesty i mowę ciała) jesteśmy w stanie wnioskować o czyichś odczuciach, zamierzeniach, a także o intencji komunikatów.
Umiejętność współodczuwania	Prawidłowe rozpoznanie stanów emocjonalnych i zdolność współodczuwania to bardzo ważny czynnik w prowadzeniu konwersacji. Jeśli nasz rozmówca jest smutny, mówi, że jego bliska osoba jest chora, współodczuwający rozmówca też zazwyczaj smutnieje, używa zwrotów pocieszających lub przynajmniej zwrotów grzecznościowych, które są konwenansami językowymi, typu: Bardzo mi przykro, co również jest powiedziane z odpowiednią intonacją i zachowaniem powagi właściwej dla sytuacji widocznej w mimice twarzy.
Posiadanie wiedzy psychologicznej na językowym poziomie	Sprawne posługiwanie się czasownikami określającymi stany mentalne pozwala na mówienie o mentalizowaniu, na werbalizowanie tego, że ktoś myśli, że ma jakieś przekonania. Osoba, która używa określeń związanych ze stanami umysłu, może o nich rozmawiać w kontekście swoich własnych doświadczeń.
Prawidłowe odczytanie intencji komunikatu	Osoby, które mają problem z wnioskowaniem o stanach mentalnych innych, będą miały trudność z odczytywaniem intencji komunikacyjnej. Bardzo często intencje nadawcy można rozpoznać po jego tonie głosu, wyrazie twarzy czy też mowie ciała. Na tej podstawie odbiorca często wnioskuje o uczuciach, zamiarach, czy też właśnie o tym, co ktoś miał na myśli, formułując swoją wypowiedź.

opracowanie własne



Bibliografia:


1.                  Baron-Cohen S., Mindblindness. An essay on autism and theory of mind, 1997a.
2.                  Baron-Cohen S., Hey! It was just a joke! Understanding propositions and propositional attitudes by normally developing children and children with autism, “Israel Journal of Psychiatry and Realitve Scences” 34, 1997b.
3.                  Baron-Cohen S., Theory of mind and autism [w:] S. Baron-Cohen, H. Tager-Flusberg, & D. Cohen, Understanding other minds: Perspectives from developmental cognitive neuroscience, Oxford 2000, s. 3-20.
4.                  Baron-Cohen S., Theory of mind in normal development and autism, “Prisme”, 34, 2001, s. 174-183.
5.                  Baron-Cohen S., Rozwój zdolności czytania innych umysłów: cztery etapy, [w:] A. Klawiter (red): Formy aktywności umysłu. Ujęcia kognitywistyczne. Ewolucja i złożone struktury poznawcze. T. 2, tłum. E. Czerniawska, Warszawa 2009, s. 145-171.
6.                  Baron-Cohen S., Teoria zła. O empatii i genezie okrucieństwa, tłum. A. Nowak, Sopot 2015.
7.                  Baron-Cohen S., Leslie A. M., Frith U., Does autistic child have a theory of mind?, „Cognition” nr 21, 1985, s. 37-46.
 8.                  Frith U., Asperger i zespół Aspergera, [w:] U. Frith (red.), Autyzm i zespół Aspergera, Warszawa 2005.
9.                  Frith U., Autyzm. Wyjaśnienie tajemnicy, tłum. M. Hernik, G. Krajewski, Gdańsk 2008.
10.                  Frith U., Morton Leslie, The cognitive basis of a biological dis order: autism, „Trends in neuroscience”, Vol 14, No. 10, 1991, s. 433-438.