Zgodnie z rekomendacjami światowymi i europejskimi karmienie piersią jest najlepszym sposobem żywienia niemowląt. Również ze względów logopedycznych. Mleko matki natomiast jest w pełni dostosowane do potrzeb małego człowieka. Karmienie piersią bywa jednak trudną sztuką. Musi zgrać się wiele czynników, by było efektywne. 

Dziecko potrafi pobierać pokarm z piersi, ponieważ rodzi się z odruchem ssania. Dlatego też na początek opiszę, ten niezwykle ważny odruch.

Odruch ssania (na podstawie Matsgutowa, Regner 2009: 55-56). Pojawia się w 14 tygodniu życia płodowego a zanika między 1 a 2 r.ż. Zdrowy noworodek jest zdolny do ssania natychmiast po urodzeniu. Swoją dominującą aktywność odruch ten ma w 3-4 miesiącu życia dziecka, słabnie między 6 a 7 m.ż. i stopniowo zastępowany jest przez ruchy żucia.
Wywoływanie odruchu: włożenie małego palca do ust dziecka, stymulacja okolic języka (od czubka do środka języka) i podniebienia (na górnym wałku dziąsłowym), stymulacja dotykowa ust.
Patologicznie działający odruch: nie obserwuje się akcji ssania, niemożliwe jest przełykanie wypychanie języka, zakłócone oddychanie, refluks, ssanie języka, patologiczne otwieranie ust, stałe ssanie palca, hamowanie przełykania, kąsanie, gryzienie, strach przed utratą miłości i izolacją.


Podczas karmienia piersią aparat artykulacyjny jest bardzo aktywny. Ssanie piersi wymaga dokładnego objęcia brodawki, uniesienia tylnej części języka do podniebienia miękkiego, wykonywania naprzemiennych ruchów żuchwy: obniżenia i cofnięcia oraz podniesienia i wysunięcia. Podczas karmienia butelką ograniczony jest ruch dolnej szczęki, zaburzeniu ulega sekwencja ssanie-połykanie-oddychanie (Skrzek 2016: 341-342). Podczas ssania nagłośnia zamyka wejście do krtani i pokarm spływa do dróg pokarmowych, Następnie nagłośnia otwiera się, podniebienie miękkie opuszcza i dziecko wydycha powietrze.
Karmienie piersią wpływa na utrwalanie prawidłowego toru oddechowego, dziecko bowiem oddycha wyłącznie przez nos, gdyż podczas ssania i połykania nie musi przerywać oddychania.

Praca zespołu mięśni podczas ssania piersi korzystnie wpływa na modelowanie kształtu podniebienia twardego, szczęki, żuchwy, jamy nosowej i zatok przynosowych, wzmacnia mięsień okrężny ust, mięśnie żwacze i mięśnie mimiczne twarzy, a także kształtuje prawidłowy zgryz. Opór, jaki stawia brodawka w trakcie ssania, przygotowuje dziecko do wysiłku podczas żucia pokarmów stałych (Walencik-Topiłko, Banaszkiewicz 2016: 717).

Ssanie mleka z piersi matki dzieli się na dwie fazy:
Faza stymulacji. Rozpoczyna się odruchem szukania piersi przez noworodka. Można dotknąć wówczas brodawką ust malucha, by noworodek je otworzył i szczelnie objął brodawkę wraz z otoczką.
Faza głębokiego ssania. Podczas tej fazy aktywnie pracują mięśnie warg i języka. Dziecko musi podjąć ciężką pracę, by wyssać pokarm.  
Gotowość dziecka do ssania (Sztyber 2015: 24):

• otwiera usta,
• wysuwa język,
• wkłada ręce do ust,
•  zaczyna szukać brodawki (uaktywnia się kolejny bardzo ważny odruch - szukania)

Podczas karmienia dziecka należy zadbać o:

• prawidłową i wygodną pozycję matki i dziecka,
• prawidłowe przystawienie dziecka do piersi (nie przystawiamy piersi do dziecka) oraz prawidłowe jej uchwycenie (dziecko powinno chwycić brodawkę wraz z otoczką)

Wcześniej warto ocenić ssanie i sprawdzić wędzidełka, czy nie są za krótkie.
Cechy prawidłowego przystawienia do piersi (Sztyber 2015: 31):

• usta szeroko otwarte
• nos i broda przylegają do piersi
• dolna warga wywinięta, górna warga odchylona
• otoczka brodawki bez zmarszczeń, widoczny rąbek języka w kąciku ust

Cechy efektywnego pobierania pokarmu (Sztyber 2015: 32):

• po przełknięciu słychać oddech, słyszalna jest głoska "k"
• krtań dziecka rytmicznie się porusza
• rytm ssanie: połykanie wynosi 1:1 lub 1:2, lub 1:3
• ssanie jest odczuwalne przez matkę, ale nie sprawia jej bólu

Alternatywne metody karmienia w przypadku, gdy zaburzona jest laktacja w pierwszych dobach po porodzie (Sztyber 2015: 37):

• z zastosowaniem kubeczka (należy zadbać o odpowiednią pozycję dziecka, niewskazana jest pozycja leżąca, należy sprowokować u dziecka otwarcie ust poprzez delikatne dotykanie górnej i dolnej wargi, kiedy dziecko otworzy usta i wysunie język na dziąsła, podajemy odrobinę mleka [nie odrywając kubeczka od dolnej wargi] pozwalamy dziecku samodzielnie przesunąć pokarm w głąb jamy ustnej. Pierwszy pokarm dziecka to zazwyczaj kilka mililitrów. Kubki można przez internet, a także w niektórych aptekach )
• łyżeczki (pozycja półleżąca, prowokujemy otwarcie ust poprzez delikatny dotyk łyżeczką, kiedy dziecko otworzy usta i wysunie język na dziąsła, podajemy odrobinę mleka [nie odrywając łyżeczki od dolnej wargi] pozwalamy dziecku samodzielnie przesunąć pokarm w głąb jamy ustnej)
• drenu 

Alternatywne metody karmienia przy użyciu kubeczka, drenu czy łyżeczki nie zakłócają odruchu ssania u dziecka.
Problemy z karmieniem mogą pojawiać się po cesarskim cięciu (nie ze względu na fakt, że matka pokarmu nie ma, chodzi bardziej o rozbudzenie laktacji). By temu zapobiec warto w miarę możliwości jak najszybciej, a następnie jak najczęściej przystawiać dziecko do piersi. Gdyby problemy z karmieniem wystąpiły, można wspomóc się laktatorem .
Poniżej schemat jednorazowego odciągania pokarmu (Sztyber 2015: 35):
pierś prawa 7 minut - pierś lewa 7 minut
pierś prawa 5 minut - pierś lewa 5 minut
pierś prawa 3 minuty - pierś lewa 3 minuty

Mamy, które nie mogą karmić piersią z jakichś powodów, powinny dobrać odpowiednie akcesoria do karmienia. Według ortodontów karmienie butelką oraz ssanie smoczka powinny zostać zakończone przed 18 m.ż. dziecka (Regner 2016: 289). Ze smoczka najlepiej jednak rezygnować już w drugim półroczu życia dziecka, kiedy pojawiają się pierwsze ząbki.

Bibliografia:
Regner A., Wczesna interwencja logopedyczna zapobiegająca zaburzeniom ustno-twarzowym, [w]: Wczesna interwencja logopedyczna, pod red. Kaczorowska-Bray K., Milewski S., Gdańsk 2016
Walencik-Topiłko A., Banaszkiewicz A., Profilaktyka logopedyczna, [w]: Wczesna interwencja logopedyczna, pod red. Kaczorowska-Bray K., Milewski S., Gdańsk 2016
Skrzek J., Diagnoza i terapia funkcji pokarmowych w obrębie okolicy orofacjalnej - połykania, gryzienia, żucia,  [w]: Wczesna interwencja logopedyczna, pod red. Kaczorowska-Bray K., Milewski S., Gdańsk 2016
Sztyber B, Karmienie piersią, [w]: Neonatologia. Praktyczne umiejętności opieki nad noworodkiem, pod red. Salamończyk M., Łozińska-Czerniak A, Dmoch-Gajzlerska E., Warszawa 2015
Matsgutowa S., Regner A., Rozwój mowy dziecka w świetle integracji sensomotorycznej, Wrocław 2009