Neurony lustrzane. Neurobiologiczna podstawa współodczuwania i zrozumienia

13 listopada

Neurony lustrzane odkryto w mózgu małp makaków. Przełomowego odkrycia dokonali Giacomo Rizzolatti i jego współpracownicy. Specyficzne neurony uaktywniały się, gdy zwierzęta wykazywały aktywność ruchową (sięgały po orzech), ale także wtedy, gdy obserwowały ten ruch wykonywany przez inne zwierzęta lub eksperymentatora. Obecność neuronów lustrzanych wykazano również w mózgu człowieka. Badania za pomocą technik neuroobrazowania dowodzą, iż człowiek aktywizuje ośrodki w mózgu związane z bólem zarówno w sytuacji, gdy sam zostaje ugodzony igłą w opuszkę palca, jak i wtedy, gdy obserwuje, jak ktoś inny jest raniony w ten sam sposób, co wyjaśnia neurologiczny mechanizm współodczuwania.
Lustrzane neurony mieszczą się w bezpośrednim sąsiedztwie komórek nerwowych, które sterują ruchami mięśni. Neurony kodujące programy ruchowe umiejscowione są w korze przedruchowej (tu sporządzany jest plan działania), która znajduje się tuż przed korą ruchową (stąd wydawane są konkretne rozkazy mięśniom). Istotny jest fakt, iż to, co kodują neurony planujące działania, może pozostać jedynie myślą o działaniu.
Dzięki neuronom lustrzanym...
Osoby pozostające w stałym kontakcie są zdolne do tworzenia wspólnej uwagi. Dzięki komórkom lustrzanym człowiek potrafi współczuć, posiada intuicję i jest zdolny do spontanicznego porozumiewania się (Bauer 2015: 9). Może dostroić się emocjonalnie do nastrojów i sytuacji, w której znajduje się interlokutor.
Obserwacja spojrzenia, gestów, języka ciała u innych umożliwiają nie tylko odzwierciedlenie emocjonalne, a także prowadzą do wewnętrznego przeświadczenia o tym, co może się zdarzyć, czego można się spodziewać (Bauer 2015: 13). Wystarczy wyobrazić sobie następującą sytuację: widzimy przyjaciela, jest bardzo przygnębiony, a właśnie mieliśmy  go poprosić o pomoc w przygotowaniu przyjęcia urodzinowego swojego dziecka. Sprawnie działające komórki lustrzane spowodują, że również posmutniejemy. Ponadto będziemy zdolni do wnioskowania o tym, iż lepiej w takich okolicznościach nie pytać przyjaciela o pomoc. Zapytamy natomiast, co się stało, w jaki sposób możemy pomóc. Wcześniej założony cel komunikacyjny zostanie zmieniony, a temat rozmowy zostanie dostosowany do sytuacji.
Neurony lustrzane odpowiadają za intuicyjne wnioskowanie o przebiegu zdarzeń. System lustrzanych neuronów jest neurobiologiczną podstawą, która umożliwia wzajemne porozumienie, współgranie. Jak słusznie zauważa Bauer, obszar mowy, leży w obszarze przedruchowym, dlatego można przypuszczać , iż mowa jest głośnym rozmyślaniem o działaniach i scenariuszach planowanych działań.

"Bez zapewnionego przez neurony lustrzane współbrzmienia mowa nie byłaby szybkim, wysoce skutecznym środkiem przekazania i odwzorowania naszych własnych wyobrażeń w umysłach innych ludzi. Umożliwiając nam wywoływanie u innych lustrzanych odbić naszych wyobrażeń, mowa zapewnia wzajemne zrozumienie. Oznacza to, że mowa dysponuje ogromnym potencjałem obejmującym zarówno intuicję, jak i przekazywanie sugestii (Bauer 2015: 58)".
Naśladowanie
Człowiek uczy się emocjonalnego dostrojenia poprzez naśladowanie bądź imitację zachowań odpowiadających określonym emocjom. Może to stanowić odpowiedź na pytanie, dlaczego osoby z autyzmem mają trudność w odczytywaniu emocji  innych. Niewątpliwie jedną z przyczyn jest niezdolność do naśladowania, co z kolei spowodowane jest nieprawidłowościami w funkcjonowaniu ośrodków w mózgu, w których znajdują się komórki lustrzane.
Dzięki lustrzanym neuronom dzieci są w stanie niemal natychmiast odtworzyć to, co obserwują. 
Komorki lustrzane w rozwoju dziecka
Dziecięca zabawa odgrywa istotną rolę w procesie rozwoju lustrzanych neuronów. W wieku sześciu miesięcy dzieci zaczynają zapamiętywać przebieg oraz cel sekwencji ruchów, co jest warunkiem tego, by możliwe było zapamiętanie sekwencji działań i ich końcowych efektów. Dziewięciomiesięczne dziecko wie, że przedmioty istnieją także wtedy, gdy nie są dla niego widoczne. Dzięki temu dziecko będzie w stanie budować wyobrażenia na temat niewidocznych fragmentów sekwencji działań. W wieku ok. 12-14 miesięcy dziecko potrafi już przewidzieć i zrozumieć cele oraz zamiary obserwowanych działań (Bauer 2015: 49). Umiejętność współodczuwania pojawia się u dzieci pomiędzy 2 a 3 r.ż. 
Autyzm a neurony lustrzane
Stwierdza się, że u podłoża zaburzeń autystycznych leżą ograniczenia różnorodnych układów lustrzanych (Bauer 2015: 56). Jak wyjaśnia Joachim Bauer nie jest jasne, czy chodzi o pierwotną dysfunkcję w obszarze biologicznego wyposażenia podstawowego, czy też dzieci z autyzmem w ciągu pierwszych miesięcy mają z jakiegoś powodu ograniczone możliwości wzajemnej komunikacji. Być może obydwa wyjaśnienia są trafne. 
Testy dla Twojego dziecka
TU znajdziesz test sprawdzający teorię umysłu, która również opiera się na pracy neuronów lustrzanych. Podobny znajdziesz TU.
Bibliografia:
Bauer J., Empatia. Co potrafią neurony lustrzane, tłum. Guzowska M.,Warszawa 2008


Podziel się z innymi

Tags:

Bloguję dla wszystkich, którzy, podobnie jak ja, szukają informacji na temat rozwoju dziecka i inspiracji do codziennych zabaw. Jako logopeda i młoda mama chciałabym się podzielić swoją wiedzą i swoimi pomysłami na zabawy wspierające rozwój dzieci. Mam nadzieję, że każdy znajdzie tu coś dla siebie.

.

Podobne wpisy

0 komentarze

Popular Posts